کم فروشی نکنید

[fire]

«فاوفوا الکیل والمیزان ولا تبخسوا الناس اشیائهم ولا تفسدوا فی الارض بعد اصلاحها ذلکم خیر لکم ان کنتم مومنین»
یعنی کم فروشی که در بین شما رایج است ترک کنید،

در پیمانه و وزن کم ندهید چون اگر شما به کم فروشی عادت کنید امنیت اجتماعی واطمینان اقتصادی برهم می خورد ، کسی اطمینان ندارد که بتواند از شما چیزی تهیه کند آنها در بیشتر کارها یا با وزن ویا با پیمانه خرید وفروش می کردند واینکه می گویند در ترازو وکیل کم ندهید اختصاص به داد وستد ندارد بلکه کنایه از مطلق تصرفات وتعهدات است مانند «یا ایها الذین آمنوا لا تاکلوا اموالکم بالباطل الا ان تکون تجارة عن تراض منکم »2 که منظور نهی از هرگونه تصرفی است، نه خوردن تنها، ولی چون مهمترین تصرفات به صورت اکل در آمده است درآیه هم به عنوان «اکل» یاد شده است ماهم در تعبیرات ادبی وعرفی می گوییم مال مردم را می خورد یا مال مردم را نخورید یعنی در مال مردم هیچگونه تصرفی نکنید خواه خوراکی باشد مثل میوه خواه پوشاکی مثل لباس .بنابراین اینکه می گویند کم نفروشید یعنی هرکاری که برعهده شماست از آن ندزدید خواه خرید وفروش باشد خواه غیر آن وکاستن از هرکاری متناسب با همان کار است.

کسی که در جامعه زندگی می کند نمی تواند بی تعهد باشد انسان در جامعه علاوه بر تعهد شخصی ، تعهد اجتماعی نیز دارد اگر کاسب وپیشه ور است اهل پیمانه ومیزان است واگر کارگر وکارمند باشد اهل پیمانه نیست ولی اهل پیمان است (ولا تبخسوا الناس اشیا ئهم )3 این از بزرگترین دستورات است که از این فراگیر تر در بخشهای اجتماعی قران کریم نیست .بخس یعنی کم دادن وثمن بخس که در باره یوسف آمده است (وشروه بثمن بخس دراهم معدودة )4 یعنی ثمن کم .شما درهر بخشی باشید متعهد ید وممکن نیست انسان بی تعهد باشد ودر کار خود خیانت کند واز آن سود برد.حضرت شعیب قوم خود را از عذاب دنیا وآخرت ترساند ، فرمود گذشته از اینکه عذاب دردناک پیامد کم فروشی وعهد شکنی است عذاب ناامن هم در پی اوست.

خیال نکنید کم فروشی فقط در پیمانه است ودر پیمان نیست اصلا پیمانه مصداقی ازپیمان کل است ، بعهدی که کردید وفادار باشید ترازو تنها در برابرگوشت ونان نیست انسان را نیز باید با میزان مستقیم سنجید.


دعوت به قسط ، عدل واصلاح در زمین:
حضرت شعیب به قوم خود فرمود خود وکارهایتان را با ترازوی قسط وعدل توزین کنید گاهی انسان را با ترازویی که برای سنجش اشیاء وزن می کنند وگاهی اورا با قسط وعدل می سنجید.

حضرت شعیب فرمود پیمانه و ترازوی شما قسط وعدل است . خود وکارهایتان را با ترازوی قسط وعدل بسنجید (وزنوا بالقسطاس المستقیم )5 این سخن بلند شعیب پیامبر است در برابر این البته استکبار ، سرمایه دار وزوردار می ایستد وتوطئه می کند حرف شعیب اول درباره توحید وعبادت بندگان وبعد درباره قسط وعدل در جامعه است وتنها این حرف را به بازار نمی گوید بلکه به هر انسانی که در جامعه زندگی می کند می گوید وکلمه « اشیاء» که درآیه «ولا تبخسوا الناس اشیائهم » به صورت جمع آمده است وبه معنای این است که هیچ چیز از مردم کم نگذارید نشان می دهد که همه تعهدها زیر پوشش این قانون عمومی است.(ولا تفسدوا فی الارض بعد اصلاحها) یعنی انبیاء آمدند زمین را اصلاح وزمینه رشد وتکامل جامعه را فراهم کردند.چیزی که باعث صلاح زمین است قسط وعدل است شما با کم دادن ونقض پیمان وپیمانه این نظام را فاسد نکنید . البته اگر سرزمینی فاسد شد خدای سبحان باز آن را اصلاح می کند (واعلموا ان الله یحیی الارض بعد موتها)6 اگر عده ای به طرف فساد رفتند جامعه می میرد ولی دوباره خدا جامعه را با قیام رادمردان عدالت خواه زنده می کند وچنین نیست که خدای سبحان جوامع انسانی را رها کند لیکن این بازسازی اجتماعی آسان نیست چون همراه با شکنجه های توانفرسا ی تبهکاران است. انبیا آمدند وجامعه مرده را زنده ومردم تبهکار را صالح کردند خدای سبحان بوسیله انبیای بعدی به مردم می گوید شما که تعهد سپردید دیگر این زمینه اصلاح شده را فاسد نکنید اگر چنانچه فاسد کردید بدانید جامعه را از بین می برید وبعد عده ای قیام می کنند وشما را از بین می برند وجامعه تباه شده را صالح می کنند چون دستگاه گوارش این نظام خیانت را نمی پذیرد هرگز نظام زندگی با ناامنی سازگار نیست.

(ذلکم خیر لکم ان کنتم مومنین)7 یعنی اگر اهل ایمانید بدانید که انسان هرگز از کم فروشی وکم گذاشتن درتعهدات به جایی نمی رسد واین در جهت خلاف شناکردن وخود خسته کردن است وگرنه همه دارند در صراط مستقیم حرکت می کنند (ثم استوی الی السماء وهی دخان فقال لها وللارض ائتیا طوعا وکرها قالتا اتینا طائعین)8 یعنی ما به آسمان وزمین گفتیم خواه وناخواه بیائید همه مجموعه نظام آسمان وزمین گفتند با طوع ورغبت می آییم پس به تعبیر بزرگان اسلامی همه موجودات روی دیانت حرکت می کنند یعنی زمین ، آسمان، دریاو... همه مسلمانند (له اسلم من فی السموات والارض طوعا وکرها والیه ترجعون)9 یعنی هرچه در جهان هستی است تسلیم ومنقاد خدای سبحان است. فقط این انسان که دارای تشریعی است احیانا از این مسیر فاصله می گیرد وفاصله گرفتن همان وسقوط همان. انبیا این سخن را برای مردم بعنوان ره توشه فضیلت آوردند که (ذلکم خیر لکم ان کنتم مومنین).


زیان کم فروشی:
درقران مجید کرارا روی مسئله مبارزه با کم فروشی وتقلب در وزن وپیمانه تکیه وتاکید شده است ، در یک جا رعایت این نظم را در ردیف نظام آفرینش در پهنه جهان هستی گذارده می گوید :
والسماء رفعها ووضع المیزان ان لا تطغوا فی المیزان
« خداوند آسمان را برافراشت ومیزان وحساب در همه چیز گذاشت، تا شما در وزن وحساب تعدی وطغیان نکنید»10

اشاره به اینکه مسئله رعایت عدالت درکیل و وزن مسئله کوچک وکم اهمیتی نیست ، بلکه جزئی از اصل عدالت ونظم است که حاکم بر سراسر هستی است.

در جائی دیگر با لحنی شدید وتهدید آمیز می فرماید:
ویل للمطففین الذین اذا اکتالوا علی الناس یستوفون ، واذا کالوهم او وزنوهم یخسرون الا یظن اولئک انهم مبعوثون لیوم عظیم
وای بر کم فروشان! آنها که به هنگام خرید ، حق خود را بطور کامل می گیرند، وبه هنگام فروش از کیل و وزن کم می گذارند ، آیا آنها گمان نمی کنند که در روز عظیمی برانگیخته خواهند شد ، روز رستاخیز در دادگاه عدل خدا.11

حتی درحالات بعضی از پیامبران در قران مجید می خوانیم که لبه تیز مبارزه آنها بعد از مسئله شرک متوجه کم فروشی بود، وسرانجام آن قوم ستمگر اعتنائی نکردند وبه عذاب شدید الهی گرفتار ونابود شدند .

اصولا حق وعدالت ونظم وحساب درهمه چیز وهمه جا یک اصل اساسی وحیاتی است، وهمانگونه که گفتیم اصلی است که برکل عالم هستی حکومت می کند، بنابراین هرگونه انحراف از این اصل، خطرناک وبد عاقبت است، مخصوصا کم فروشی سرمایه اعتماد واطمینان را که رکن مهم مبادلات است از بین می برد، ونظام اقتصادی را به هم می ریزد.

بسیار جای تاسف است که گاه می بینیم غیر مسلمانان در رعایت این اصل از بعضی از مسلمانان وظیفه ناشناس، پیشقدم ترند وسعی می کنند اجناسشان را درست با همان وزن وپیمانه ای که روی آن نوشته اند بی کم وکاست به بازارهای جهان بفرستند واعتماد دیگران را از این راه جلب کنند .

آری آنها می دانند که اگر انسان اهل دنیا هم باشد راهش همین است که در معامله خیانت نکند.

این موضوع قابل توجه است که از نظر حقوقی کم فروشان ضامن وبدهکار در برابر خریداران هستند ولذا توبه آنها جز به ادای حقوقی را که غصب کرده اند ممکن نیست، حتی اگر صاحبانش را نشناسند باید معادل آن را بعنوان رد مظالم از طرف صاحبان اصلی به مستمندان بدهند.

گاهی مسئله کم فروشی تعمیم داده می شود به گونه ای که هرنوع کم کاری وکوتاهی در انجام وظایف را شامل می شود ، به این ترتیب کارگری که از کار خود کم می گذارد، آموزگار واستادی که درست درس نمی دهد کارمندی که به موقع سرکار خود حاضر نمی شود ودلسوزی لازم را نمی کند، همه مشمول این حکمند ودر عواقب آن سهیمند.

البته الفاظ آیات سوره بقره مستقیما شامل این تعمیم نیست، بلکه یک توسعه عقلی است ولی تعبیری که در سوره « الرحمن» آمده است : «والسماء رفعها ووضع المیزان الا تطغوا فی المیزان» اشاره ای به این تعمیم دارد.

«قسطاس » به کسر قاف وضم آن (بروزن مقیاس وگاهی هم بروزن قران نیز استعمال شده ) به معنی ترازو است، بعضی آن را کلمه ای رومی وبعضی عربی می دانند، وگاهی گفته می شود دراصل مرکب از دو کلمه «قسط» به معنی عدل و«طاس» به معنی کفه ترازو است، وبعضی گفته اند « قسطاس» ترازوی بزرگ است در حالیکه «میزان» به ترازوی کوچک هم گفته می شود.

به هرحال قسطاس مستقیم ترازوی صحیح وسالمی است که عادلانه وزن کند، بی کم وکاست!

جالب اینکه در روایتی از امام باقرعلیه السلام در تفسیر این کلمه می خوانیم :
«هو المیزان ان الذی له لسان»
«قسطاس ترازوئی است که زبانه دارد»

اشاره به اینکه ترازوهای بدون زبانه حرکات داشته باشد کمترین حرکات کفه ها روی زبانه منعکس می شود،وعدالت کاملا رعایت می گردد.
تنظیم : زهره معصوم زاده
مدرسه علمیه نرجس علیها سلام – مشهد مقدس
________________________________________
پی نوشتها:

1
قرآن
سوره اعراف
آیه 85
2
همان
سوره نساء –آیه 29
3
همان
سوره اعراف
آیه 85
4
همان
سوره یوسف-آیه 20
5
همان
سوره شعراء-آیه 182
6
همان
سوره حدید-آیه 17
7
همان
سوره اعراف
آیه 85
8
همان
سوره فصلت-آیه 11
9
همان
سوره ال عمران-آیه 83
10
همان
سوره الرحمن-آیات7و8
11
همان
سوره مطففین-آیات1-




مسعود درویش زاده

منبع www.imantech.ir